Patron

2

Władysław Strzemiński - malarz, teoretyk sztuki, pedagog z kręgu konstruktywizmu, pionier konstruktywistycznej awangardy lat 20. i 30. XX wieku, twórca teorii unizmu, a jednocześnie osoba silnie związana z Łodzią.

Władysław Strzemiński był tym spośród założycieli naszej uczelni, który wywarł bezspornie największy wpływ na łódzkie środowisko akademickie i artystyczne, i to mimo tragicznych dla niego uwarunkowań politycznych Polski powojennej. Właśnie dlatego w roku 1987 Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Łodzi zdecydowała się przyjąć jego imię. Nieczęsto zdarza się, by artyści reprezentujący sztuki wizualne - nawet ci wybitni - pozostawili po sobie, oprócz oryginalnego dorobku artystycznego, sformułowane i opublikowane teorie lub programy.

Strzemiński urodził się 21 listopada 1893 w polskiej rodzinie w Mińsku na Białorusi. 
W 1917 ukończył Wojskową Szkołę Inżynierii Lądowej w Petersburgu. Po zakończeniu I wojny światowej, w której został ciężko ranny (stracił rękę i nogę, oraz wzrok w jednym oku), rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych Moskwie, której jednak nie ukończył. Został asystentem Kazimierza Malewicza w Szkole Sztuk Pięknych w Witebsku. W ciągu zaledwie kilku lat znalazł się w czołówce rosyjskiej awangardy, współpracując z m. in. Eliezerem Lisickim (El Lissitzkym) i Aleksandrem Rodczenką. 


W 1920 roku ożenił się z Katarzyną Kobro (1898-1951), Rosjanką pochodzenia niemieckiego, która później stała się jedną z najwybitniejszych rzeźbiarek dwudziestolecia międzywojennego w Polsce. Oboje brali aktywny udział w życiu artystycznym: prowadzili filię UNOWIS-u, utrzymywali kontakty z Malewiczem, Eliezerem Lisickim, najprawdopodobniej angażowali się w kształtowanie założeń, którym miała podlegać sztuka i kultura rosyjska. Uchodzili za przedstawicieli "skrajnie lewicowych kierunków", a ich pracownię wspominano jako "paletę konstruktywizmu". W 1922 Strzemińscy przedostali się do Polski i osiedli na prowincji, nawiązując kontakty z przedstawicielami rodzącej się dopiero w Polsce awangardy. 


W 1927 roku Strzemiński sformułował teorię unizmu w stosunku do malarstwa. W późniejszych latach rozszerzył ją na architekturę, rzeźbę oraz techniki typograficzne. Ogólna zasada głosiła warunek jedności dzieła pozbawionego wszelkich kontrastów, eliminowanie dynamiki, iluzji przestrzeni, ograniczenie palety barw. 
W 1931 zamieszkał w Łodzi, gdzie rozwinął działalność w Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1932 został odznaczony Nagrodą Miasta Łodzi.

W 1945 Strzemiński został wykładowcą w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, której był współzałożycielem. 
W latach 1948-1949 powstał cykl obrazów tzw. solarystycznych. Strzemiński uchwycił na nich powidoki wywołane spojrzeniem na słońce. W tym czasie również artysta starał się pogodzić awangardę z doktryną socrealizmu, dzięki stworzeniu nowej zasady realistycznego przedstawienia.


W 1950 Strzemiński został na polecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki zwolniony z pracy w PWSSP pod zarzutem nie respektowania norm doktryny realizmu socjalistycznego. Ciężko chory i pozbawiony środków do życia, zmarł 28 grudnia 1952 r.

Pisma Strzemińskiego zaczęto publikować w drugiej połowie lat 50., ukazała się wtedy "Teoria Widzenia". Jego dorobek teoretyczno-naukowy obejmuje 87 artykułów, recenzji i polemik i przede wszystkim 5 wybitnych publikacji książkowych. Według ujęcia chronologicznego są to:


  1. "Unizm w malarstwie" - 1928 r.
  2. "Kompozycja przestrzeni. Obliczanie rytmu czasoprzestrzennego" - 1931 r.,
 publikacja powstała przy udziale Katarzyny Kobro.
  3. "O sztuce nowoczesnej" - 1934 r., publikacja zbiorowa.
  4. "Druk funkcjonalny" - 1935 r.
  5. "Teoria widzenia" - 1958 r., wydana już po śmierci autora.

W latach 60. i 70. niestrudzonym propagatorem idei i sztuki Strzemińskiego był dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi - Ryszard Stanisławski. Dzięki jego staraniom podstawowe teksty twórcy unizmu ukazały się w języku angielskim i francuskim. W roku 1975 opublikowano po polsku "Pisma" Strzemińskiego, obejmujące wszystkie napisane przez niego artykuły teoretyczne. Dorobek Strzemińskiego stał się dostępny i szeroko znany.

do góry