Instytut Nowych Mediów

dr Małgorzata Borek, adiunkt

Nr sali: CPM 03/14, CPM 03/17

Charakterystyka:

I. Rys historyczny

Pracownie Podstaw Kompozycji, których kontynuatorką jest obecnie Pracownia Podstaw Kompozycji nr 3, od 1958 do 1960 roku znajdowały się w strukturze Studium Druku (doc. Lech Kunka, st. as. Tomasz Jaśkiewicz). Następnie w latach 1961-1964 były przyporządkowane do Studium Ogólnego w V Katedrze Kompozycji i Podstaw Architektury oraz w IV Katedrze Kompozycji i Podstaw Projektowania (doc. Lech Kunka, st. as. Tomasz Jaśkiewicz).

W latach 1964-1971 pracownie mieściły się na Wydziale Ubioru, m.in.: w VI Międzywydziałowej Katedrze Kompozycji i Podstaw Architektury, a także w Katedrze Malarstwa i Rysunku (ad. Tomasz Jaśkiewicz, ad. Krystyn Zieliński, ad. Bogusław Balicki, st. as. Zbigniew Kosiński, st. as. Henryk Strumiłło, as. Bogumił Łukaszewski).

Od 1971 do 1978 roku Pracownie Kompozycji znajdowały się w strukturach Studium Kształcenia Podstawowego, m.in.: w Katedrze Podstaw Projektowania i Kompozycji, Katedrze Podstaw Projektowania, Katedrze Metodyki Projektowania i Podstaw Kompozycji oraz Katedrze Kompozycji i Metodyki Projektowania (ad./doc. Tomasz Jaśkiewicz, st. as./ad. Bogumił Łukaszewski, wykł. Ireneusz Pierzgalski, as. Henryk Hoffman, as. Zbigniew Iwaszkiewicz, as. Jarosław Zduniewski). Od 1978 do 1984 roku Pracownie Kompozycji mieściły się na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego w Katedrze Kształcenia Ogólnoplastycznego (doc. Tomasz Jaśkiewicz, ad. Bogumił Łukaszewski, st.as. Henryk Hoffman, as. Jarosław Zduniewski). Od 1984 do 1991 roku znajdowały się one w strukturach Wydziału Włókienniczego w Katedrze Kształcenia Ogólnoplastycznego (doc./prof. Tomasz Jaśkiewicz, ad. Bogumił Łukaszewski, ad./ad. II stop. Henryk Hoffman, st. as./ad. Jarosław Zduniewski, as./st. as. Bogdan Misztela). Najdłużej, tj. od roku akademickiego 1991/1992 do 2016 roku, Pracownie Podstaw Kompozycji usytuowane były na Wydziale Tkaniny i Ubioru w Katedrze Kształcenia Ogólnoplastycznego (ad./ad. II stop./prof. tytularny na st. prof. nadzw. Bogumił Łukaszewski, ad. II stop./prof. tytularny na st. prof. nadzw. Henryk Hoffman, ad./ad. II stop. Jarosław Zduniewski, as./ad./prof. nadzw. Wojciech Leder, as./ad./prof. nadzw. Agnieszka Wasiak, as./ad. dr Małgorzata Borek). W 2016 roku, po rozwiązaniu Katedry Kształcenia Ogólnoplastycznego na Wydziale Tkaniny i Ubioru, Pracownie Podstaw Kompozycji nr 1 i nr 2 zostały przeniesione do nowo utworzonej Katedry Kompozycji kierowanej przez prof. Lesława Miśkiewicza na Wydziale Grafiki i Malarstwa.

Od 2017 roku funkcjonuje jedna Pracownia Podstaw Kompozycji nr 3, znajdująca się obecnie w strukturze Instytutu Nowych Mediów i Kompozycji na Wydziale Sztuk Pięknych. Wykładowczyniami w Pracowni Podstaw Kompozycji nr 3 są: dr hab. Agnieszka Wasiak, prof. uczelni (obecnie prowadzi zajęcia dla kierunku grafika na Wydziale Sztuk Pięknych, a wcześniej dla kierunku projektowanie ubioru na Wydziale Sztuk Projektowych, na kierunku malarstwo na Wydziale Grafiki i Malarstwa oraz Wydziale Malarstwa i Rysunku, a także dla Wydziału Rzeźby i Działań Interaktywnych) oraz dr Małgorzata Borek (obecnie prowadzi zajęcia dla kierunków tkanina i stylizacja wnętrz oraz biżuteria).

Wieloletnim kierownikiem Katedry Projektowania oraz Katedry Kompozycji, a także twórcą jej programu nauczania, był prof. Tomasz Jaśkiewicz. Jego asystentami byli wybitni pedagodzy, przez wiele lat prowadzący ten przedmiot: prof. Bogumił Łukaszewski oraz prof. Henryk Hoffman, którzy kontynuowali jego założenia i idee. Asystentami prof. Bogumiła Łukaszewskiego byli: Zbigniew Iwaszkiewicz (od 1976 do 1977/1978), Jarosław Zduniewski (od 1977/1978 do 2000) oraz Agnieszka Wasiak (od 2001 do 2014). Asystentami prof. Henryka Hoffmana byli: Bogdan Misztela (od 1988/1989 do 1990/1991), Wojciech Leder (od 1991 do 2005) oraz Małgorzata Borek (od 2006 do 2017).

II. Treści programowe

Od października 2014 roku samodzielnie realizuję program o długoletnich tradycjach, którego korzenie sięgają czasów patrona naszej uczelni – Władysława Strzemińskiego. Program w obecnym kształcie został opracowany przez prof. Tomasza Jaśkiewicza i z pewnymi modyfikacjami był między innymi przedmiotem moich studiów. W dalszym ciągu dobrze „służy” on zarówno kształceniu w pracowniach ogólnoplastycznych, jak i pracowniach specjalistycznych naszych wydziałów.

Program jest oparty o elementy psychofizjologii widzenia. Obszerne wyjaśnienie na temat tych związków studenci pierwszego roku uzyskują podczas wykładu wstępnego. Ma on za zadanie uświadomić im, jakie prawidłowości zachodzą między elementami formy, w obrębie budowy komunikatów wizualnych, którymi są np. rysunek, obraz, rzeźba, tkanina, biżuteria, jak i o wiele bardziej złożone struktury, w tym zespoły przestrzenne i architektoniczne.

Oto krótka charakterystyka istoty dydaktycznej tego programu: na pierwszym roku uczymy studentów podstaw języka wizualnego, jakim jest forma plastyczna. Zaczynamy od kształtowania najprostszych elementów na powierzchni płaskiej. W ramach przekazywanej wiedzy prezentowany jest obszerny wykład na temat barwy i wykład dotyczący rytmu. Poruszamy także zagadnienie różnych typów kompozycji, jak i rodzajów przestrzeni, które spotykamy w działaniach plastycznych: przestrzeń dwuwymiarowa, trójwymiarowa oraz czasoprzestrzeń. Wiedza teoretyczna jest ugruntowywana w oparciu o stosowne ćwiczenia praktyczne, w których nacisk położony jest na indywidualne rozwijanie osobowości każdego studenta. Dużą wagę przywiązujemy do wypracowania umiejętności warsztatowych, traktując warsztat jako istotny element wykształcenia zawodowego studenta. Akademia powinna dawać możliwość zdobywania tego rodzaju umiejętności zarówno w przedmiotach ogólnoplastycznych, jak i projektowych. Na drugim roku studiów pogłębiamy i rozszerzamy tę wiedzę, starając się stymulować studentów do rozwiązań coraz bardziej kreatywnych.

Proces kształcenia kończymy podsumowaniem – odwołując się do twórczej wyobraźni studenta, oczekujemy od niego przedstawienia własnej propozycji tematycznej, w realizacji której staramy się mu pomóc. Program skonstruowany w ten sposób służy ogólnemu rozwojowi osobowości studentów i pełni istotną rolę w rozwoju twórczych osobowości. Na bazie zdobytych doświadczeń każdy student rozwija swój talent w wybranych pracowniach specjalizacyjnych. Poruszane przez nas zagadnienia mają charakter uniwersalny i są przydatne w każdej pracowni specjalizacyjnej oraz w pracowniach ogólnoplastycznych. Przekazujemy wiedzę zakorzenioną w psychofizjologii, nienarzucającą żadnej formuły estetycznej. Absolwent uczelni artystycznej swoją osobowość artystyczną musi budować sam, my dajemy mu jedynie podstawy do tego, by mógł się twórczo rozwijać. Zakładam, że student ma w przyszłości prześcignąć swojego mistrza i tego z całego serca życzę moim studentom.

Program kształcenia studentów oparty jest o system ćwiczeń, wykładów, prezentacji oraz korekt indywidualnych i zbiorowych. Zadania mają między innymi na celu racjonalizację procesu twórczego i stymulowanie rozwoju artystycznego studentów. Jako metodę kształcenia preferujemy zasadę współpartnerstwa i odpowiedzialności za powstałe dzieło. Staramy się pomagać studentom w ich rozwoju oraz aktywizować w nich imperatyw ciągłego poszukiwania. Stwarzamy także warunki do artykułowania własnych sądów, a służą temu korekty zbiorowe, następnie przechodzące w korekty indywidualne. Celem dydaktycznym Pracowni Podstaw Kompozycji nr 3 jest przekazanie elementarnej wiedzy dotyczącej budowy formy plastycznej. Czynimy to podczas pracy nad ćwiczeniami, a polega to na celowym i świadomym wyborze elementów składowych kompozycji. Wprowadzamy także podstawy wiedzy o różnych rodzajach przestrzeni spotykanych w sztukach wizualnych. W takcie wykładów towarzyszących ćwiczeniom mówimy o barwie, rytmie i ich roli w sztuce. Ćwiczenia dotyczą plastycznych układów na powierzchni dwuwymiarowej (płaszczyźnie), organizowania przestrzeni trójwymiarowej oraz czasoprzestrzeni. Ćwiczenia te omawiają między innymi także problemy z zakresu podziału przestrzeni, rytmu, względności barwy, kontrastu (również czasoprzestrzennego) oraz praktycznego wykorzystania naturalnej ekspresji tworzyw i materiałów. Poprzez odpowiednie zadania staramy się ujawniać i badać związki, jakie zachodzą między poszczególnymi elementami. Zwracamy uwagę na pewne uniwersalne właściwości elementów kompozycji oraz ich zastosowanie w różnorodnych zadaniach (układy dynamiczne i statyczne – typy kompozycji). Ćwiczenia mają na celu zachęcenie studentów do samodzielnych, twórczych poszukiwań. Nie pochwalamy powielania schematów, za to stale poszerzamy granice inspiracji twórczych. Staramy się wpływać na rozwijanie świadomości, tak ważnej w posługiwaniu się środkami wypowiedzi plastycznej po to, aby zakomponowana całość stała się uporządkowanym zapisem artystycznej ekspresji, a przy tym była zrozumiałym komunikatem dla odbiorcy. Naszą rolą jest również pobudzenie aktywności oraz umiejętności dokonania autokorekty, tak niezbędnej w przyszłej, samodzielnej pracy twórczej. Oczekujemy, iż student po zakończeniu dwuletniego kursu kompozycji zdobędzie podstawową wiedzę z zakresu budowy formy plastycznej i będzie w stanie ją wykorzystać w przyszłości. Dotyczy to także jego działalności zawodowej jako przyszłego projektanta. „Umiejętność łączenia właściwych części w zamierzoną całość” (cytat z prof. Tomasza Jaśkiewicza) – oto główny cel, jaki przyświeca nam w dydaktyce. Pracownie Podstaw Kompozycji nr 1 i nr 2, prowadzone uprzednio przez profesorów Tomasza Jaśkiewicza, Bogumiła Łukaszewskiego oraz Henryka Hoffmana, mogą się pochwalić organizowaniem licznych wystaw prac studentów (co 4 lub 6 lat). W okresie, kiedy kierownikiem Katedry Ogólnoplastycznej był prof. Andrzej Gieraga, wystawy końcoworoczne były prezentowane corocznie w ramach dorobku Katedry Kształcenia Ogólnoplastycznego na Wydziale Tkaniny i Ubioru. Wystawy, w których brałam udział jeszcze jako studentka, a następnie jako asystent i kierownik Pracowni Podstaw Kompozycji nr 1 na Wydziale Tkaniny i Ubioru, odbyły się odpowiednio w latach: 1996, 2002, 2010 oraz ostatnia w 2016 roku. Wszystkie wystawy prac studentów I i II roku Pracowni Podstaw Kompozycji nr 1, nr 2 i nr 3, jak również studentów nieistniejącego już Kolegium Mody, odbywały się w Galerii Kobro Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Każda z tych wystaw była dokumentowana.

Podsumowaniem wiedzy i doświadczeń dydaktycznych powstałych w trakcie pracy ze studentami w Pracowniach Podstaw Kompozycji są dwie książki napisane przez prof. Henryka Hoffmana, prof. Bogumiła Łukaszewskiego oraz prof. Aleksandra Olszewskiego „Podstawy kompozycji plastycznej – wybrane zagadnienia” z 1998 roku, a także „Forma plastyczna – teoria i praktyka” z 2008 roku, które są dostępne dla studentów w Bibliotece Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi.

Kierownik Pracowni Podstaw Kompozycji nr 3
dr hab. Agnieszka Wasiak, prof. uczelni